De verhouding tussen zorgaanbieder en zorgvrager is er vaak nog hiërarchisch. Dit kan twee kanten op: de zorgaanbieder als Alwetende Oplosser, of de zorgvrager als Eisende Consument. Dit kan beter.
De eerste verhouding, waarbij de zorgaanbieder wel weet wat goed is voor de zorgvrager, is eentje die van oudsher bestaat. De zorgvrager ging naar de dokter, meldde de klacht, de dokter besloot hoe de patiënt beter zou worden. Hetzelfde mechanisme zien we ook in het maatschappelijk werk nog vaak: een cliënt meldt zich met een al dan niet duidelijke hulpvraag, en de maatschappelijk werker (of het team) beslist welke strategie tot een oplossing leidt. Ook de vorm van begeleiding wordt door de maatschappelijk werker bepaald.
In een veranderende maatschappij worden mensen steeds mondiger én eisender. ‘Ik betaal er toch voor?’ De patiënt eist bij de dokter zijn recht op gezondheid. De dokter moet leveren. Ook dit zien we steeds vaker terug in het maatschappelijk werk: de zorgvrager als veeleisende consument. ‘U moet ervoor zorgen dat mijn kind weer naar mij gaat luisteren.’
Ongedeelde verantwoordelijkheid
Ik denk dat beide mechanismen niet werken. In beide situaties is er sprake van ongedeelde verantwoordelijkheid. In de zorg is juist het delen van deze verantwoordelijkheid naar mijn mening een zeer krachtige interventie. Ik stel me dan ook voor dat er in de zorg meer vanuit een teamgedachte gewerkt zou moeten worden: in teamverband is men immers samen verantwoordelijk voor succes. De zorgvrager doet mee.
In de methodieken rondom Eén gezin, één plan en de Eigen Kracht Conferentie wordt van dit gedachtegoed reeds gebruik gemaakt. Dit zou op veel meer plekken in zorgland kunnen. Een teamlid doet mee, neemt soms de leiding, wordt soms gecoacht- en de zorgverlener dus ook! Ik denk dat op die manier de zorgvrager veel dichter betrokken is bij het proces, en dat hij er daardoor ook meer reële verantwoordelijkheid over kan nemen. Dit moet uiteraard binnen diens mogelijkheden gebeuren. Daarin zit een belangrijke taak van de zorgverlener: het aloude checken van draaglast/draagkracht, maar dan op het vlak van oplossingsvermogen en -bereidheid.
Duidelijker uitleggen
Dit vergt van zorgverleners dat zij veel duidelijker uitleggen wat ze doen, waarom ze dat doen en hoe ze het doen. Dit vergt van zorgvragers dat zij inzien dat zorgverlening geen ABC’je is. Deze dynamiek zorgt voor proces waarbij de verwachtingen over en weer veel duidelijk in beeld komen.