We leven eigenlijk in een rare tijd. Terwijl we ons steeds individualistischer gaan gedragen, horen we ook steeds meer de roep om bemoeizorg. Maar wat betekent dat voor zorg en welzijn?
“Het woord ‘bemoeial’ is in Nederland al heel lang een scheldwoord. Sinds de jaren zestig zijn mensen allergisch geworden voor de preken en bemoeienis van de ander. Het niet willen bemoeien met de ander is een uitvloeisel van leven in een iets te doorgeschoten ik-cultuur, waar een ‘ieder-voor-zich-en-laat-ieder-doen-wat-ie-wil’-mentaliteit domineert.” (bron: Trouw)
In dit citaat lees ik de moeizame verhouding tussen eigen verantwoordelijkheid enerzijds en, ouderwets gezegd, verheffing anderzijds. Bemoeizorg zoals we die kennen heeft te maken met preventie en voorkomen van erger, maar mijn inziens ook met een gebrek aan oog voor verschil in waarden en normen.
Wat is rommel?
In gevallen waar ‘we’ bemoeizorg nodig achten geldt nogal eens dat wat voor een burger ‘goed genoeg’ is, voor de zorgverlener nogal eens ‘onvoldoende’ is. Het gebrek dat men ziet is echter gekleurd door de eigen waarden en normen. Met andere woorden: hoe erg is het (binnen grenzen) dat de woonkamer een rommel is? En, wie bepaalt wat ‘rommel’ is?
Daarbij gaat bemoeizorg in welzijn steeds vaker over het voorkomen van overlast. Niet het welzijn van het individu of het systeem, maar de onrust die er in de buurt bestaat staat centraal. Dat laatste mag zeker niet uit het oog verloren worden. Ik vraag me echter af of dit de juiste weg is naar het hanteerbaar maken van de situatie.
Extrinsiek en intrinsiek
De eigen verantwoordelijkheid doet zich minder gelden wanneer extrinsieke factoren belangrijker worden dan intrinsieke motivatie. De weg zou minder repressie en meer motivatie moeten zijn bij bemoeizorg. En misschien is het gesprek over waarden en normen dan wel een eerste start, in plaats van dat ‘wij’ wel even komen bepalen hoe iemand z’n leven moet inrichten.
Bemoeizorg wordt er niet makkelijk op met al deze factoren. Ik denk echter dat deze vorm van zorg vooral beter kan worden als we rekening houden met al deze factoren: individu versus omgeving, verantwoordelijkheid versus regels, dwang en drang versus motivatie.